Kleurvererving
Drie Basisgenen
Laten we beginnen bij het begin: De basiskleur van de Sheltie wordt bepaald door twee genen;
één afkomstig van de vader en één afkomstig van de moeder.
Deze genen liggen op de zogenaamde "A-locus" welke de basiskleur van de hond bepaald.
Bij de Shelties zorgen 3 genen op de A-locus voor de kleuren, t.w.:
- sable (ay)
De y staat voor yellow. Dit gen onderdrukt de vorming van zwart en bruin, waardoor geel en rood meer naar voren komen.
Maar op sommige plaatsen kan het zwarte pigment toch nog aanwezig zijn.
Bij de Sheltie zien we dan zwarte haarpunten, zoals bij de dark-sables.
- driekleur (at)
De t staat voor tan. Door dit gen wordt de vacht zwart, behalve op de bekende tan plekken, daar worden de haren rossig.
Black-and-tan is dan het eindresultaat.
- zwart-wit (as)
Door de s is de hond gewoon egaal gekleurd: bij de Sheltie is dat zwart.
Dominantie volgorde van deze drie is: : sable (ay) - driekleur (at) - zwart (as).
Met andere woorden:
sable is dominant over driekleur en
driekleur is weer dominant over zwart-wit.
Een hond met de genen ay-ay is een sable, met ay-at is een sable en met ay-as is ook een sable.
Een hond met at-at is een driekleur, evenals een hond met at-as.
Een hond met as-as is een zwart-wit.
Drie Basisgenen
Laten we beginnen bij het begin: De basiskleur van de Sheltie wordt bepaald door twee genen;
één afkomstig van de vader en één afkomstig van de moeder.
Deze genen liggen op de zogenaamde "A-locus" welke de basiskleur van de hond bepaald.
Bij de Shelties zorgen 3 genen op de A-locus voor de kleuren, t.w.:
- sable (ay)
De y staat voor yellow. Dit gen onderdrukt de vorming van zwart en bruin, waardoor geel en rood meer naar voren komen.
Maar op sommige plaatsen kan het zwarte pigment toch nog aanwezig zijn.
Bij de Sheltie zien we dan zwarte haarpunten, zoals bij de dark-sables.
- driekleur (at)
De t staat voor tan. Door dit gen wordt de vacht zwart, behalve op de bekende tan plekken, daar worden de haren rossig.
Black-and-tan is dan het eindresultaat.
- zwart-wit (as)
Door de s is de hond gewoon egaal gekleurd: bij de Sheltie is dat zwart.
Dominantie volgorde van deze drie is: : sable (ay) - driekleur (at) - zwart (as).
Met andere woorden:
sable is dominant over driekleur en
driekleur is weer dominant over zwart-wit.
Een hond met de genen ay-ay is een sable, met ay-at is een sable en met ay-as is ook een sable.
Een hond met at-at is een driekleur, evenals een hond met at-as.
Een hond met as-as is een zwart-wit.
Homozygoot en heterozygoot
Als de beiden genen die een hond heeft gelijk zijn noemen we deze hond homozygoot voor deze factor; in dit geval voor de kleur.
Een sable met ay-ay is dus een homozygote sable.
Een driekleur met at-at is een homozygote driekleur.
Zijn de beide genen niet gelijk, dan spreken we van een heterozygoot.
Een sable met ay-at is dan een heterozygote sable en een driekleur met at-as is een heterozygote driekleur.
Bij de zwart-wit spreken we niet over homo- of heterozygoot, want deze factor is altijd dubbel aanwezig.
Witte aftekeningen en miskleuren = S-Locus
De witte aftekeningen vloeien voort uit informatie verkregen van de S-locus.
Het gen si, Irish Spotting, zorgt voor wit op de neus, staartpunt, tenen, borst en buik.
Het gen sp, Piebald spotting (of koe-bont) zorgt voor witte platen;
bij sp-sp noemen we de Sheltie "bont" of een "miskleur".
si is dominant over sp.
Als de beiden genen die een hond heeft gelijk zijn noemen we deze hond homozygoot voor deze factor; in dit geval voor de kleur.
Een sable met ay-ay is dus een homozygote sable.
Een driekleur met at-at is een homozygote driekleur.
Zijn de beide genen niet gelijk, dan spreken we van een heterozygoot.
Een sable met ay-at is dan een heterozygote sable en een driekleur met at-as is een heterozygote driekleur.
Bij de zwart-wit spreken we niet over homo- of heterozygoot, want deze factor is altijd dubbel aanwezig.
Witte aftekeningen en miskleuren = S-Locus
De witte aftekeningen vloeien voort uit informatie verkregen van de S-locus.
Het gen si, Irish Spotting, zorgt voor wit op de neus, staartpunt, tenen, borst en buik.
Het gen sp, Piebald spotting (of koe-bont) zorgt voor witte platen;
bij sp-sp noemen we de Sheltie "bont" of een "miskleur".
si is dominant over sp.
Daarnaast hebben we te maken met een hoop andere factoren die uitmaken in welke mate wit aanwezig is bij onze Shelties. Met deze factoren is bijzonder slecht rekening te houden, daar zij erg grillig vererven. Bijna alle Shelties dragen si-si op de S-locus.
Shelties met si-sp zijn "dragers" van de bont-factor, zogenaamde "wit-factor-shelties". Deze zijn vaak te herkennen aan hoog oplopend wit aan de binnenkant van de achterbenen, veelal met wit wat ook zichtbaar is op de dijbenen. (zie foto hier rechts)
Helaas is het al dan niet aanwezig zijn van de witfactor niet altijd duidelijk af te lezen. Het is dan ook belangrijk om in geval van twijfel altijd even te checken of de ouders van de te combineren Shelties deze factor hebben/hadden. Er zijn combinaties bekend waarbij beide ouders ogenschijnlijk geen wit-factor hadden, maar die toch bonte pups produceerden.
Verdunningsfactor of Merle factor
De merle factor is een sub-lethale (semi-dodelijke) factor.
De pups krijgen één gen voor de M-locus van de moeder en één van de vader. Standaard hebben de Shelties mm op de M-locus.
Indien een Sheltie Mn heeft op de M-locus ontstaat er een verdunning van de kleur zwart.
Een driekleur met Mm wordt een Blue merle.
Een zwart-wit met Mm wordt een Blue merle zonder tan, de zogenaamde "Bi-blues".
Een sable met Mm wordt een Sable-merle.
Een Sheltie met MM op de M-locus, ongeachte de basiskleur, is een full-merle. Deze hondjes zijn behalve overwegend wit met een paar gekleurde vlekken ook vaak doof en/of blind en in sommige gevallen zelfs minder levensvatbaar.
Shelties met si-sp zijn "dragers" van de bont-factor, zogenaamde "wit-factor-shelties". Deze zijn vaak te herkennen aan hoog oplopend wit aan de binnenkant van de achterbenen, veelal met wit wat ook zichtbaar is op de dijbenen. (zie foto hier rechts)
Helaas is het al dan niet aanwezig zijn van de witfactor niet altijd duidelijk af te lezen. Het is dan ook belangrijk om in geval van twijfel altijd even te checken of de ouders van de te combineren Shelties deze factor hebben/hadden. Er zijn combinaties bekend waarbij beide ouders ogenschijnlijk geen wit-factor hadden, maar die toch bonte pups produceerden.
Verdunningsfactor of Merle factor
De merle factor is een sub-lethale (semi-dodelijke) factor.
De pups krijgen één gen voor de M-locus van de moeder en één van de vader. Standaard hebben de Shelties mm op de M-locus.
Indien een Sheltie Mn heeft op de M-locus ontstaat er een verdunning van de kleur zwart.
Een driekleur met Mm wordt een Blue merle.
Een zwart-wit met Mm wordt een Blue merle zonder tan, de zogenaamde "Bi-blues".
Een sable met Mm wordt een Sable-merle.
Een Sheltie met MM op de M-locus, ongeachte de basiskleur, is een full-merle. Deze hondjes zijn behalve overwegend wit met een paar gekleurde vlekken ook vaak doof en/of blind en in sommige gevallen zelfs minder levensvatbaar.
Alles eventjes op een rijtje zetten (zonder rekening te houden met wit)
* trifactor = driekleurfactor, dus at
homozygote sable: ayay mm
sable met tri-factor: ayat mm
sable met zwart-wit factor: ayas mm
homozygote driekleur: atat mm
driekleur met zwart-wit factor: atas mm
zwart-wit: asas mm
homozygote blue merle: atat Mm
blue merle met zwart-wit factor: atas Mm
"bi blue": asas Mm
sable merle: ayay Mn of ayat Mm of ayas Mm
full merle: ayay MM of ayat MM of atat MM of atas MM of asas MM
* trifactor = driekleurfactor, dus at
homozygote sable: ayay mm
sable met tri-factor: ayat mm
sable met zwart-wit factor: ayas mm
homozygote driekleur: atat mm
driekleur met zwart-wit factor: atas mm
zwart-wit: asas mm
homozygote blue merle: atat Mm
blue merle met zwart-wit factor: atas Mm
"bi blue": asas Mm
sable merle: ayay Mn of ayat Mm of ayas Mm
full merle: ayay MM of ayat MM of atat MM of atas MM of asas MM
Wat voor kleuren kunnen we verwachten uit een combinatie?
Nu we weten hoe de kleuren ontstaan en welke dominantieregels er zijn, kunnen we met het zogenaamde "schaakbord" gaan uitrekenen wat we in onze werpkist kunnen verwachten als we bepaalde kleurcombinaties doen.
1) Laten we eerst 2 homozygote sables kruisen:
De reu levert 2x een ay gen aan en zo ook de teef.
De pups krijgen in dit geval zowel van de vader als de moeder het ay gen.
Dus...... alle pups worden homozygoot sable.
2) Nu gaan we een homozygote sable reu en een homozygote driekleur teef kruisen.
Uit deze combinatie mogen we 100% sables verwachten die allen de driekleur factor dragen
3) 2x een heterozygote sable (dark sable of sable met tri-factor). We zien hier 25% homozygote sables, 50 % heterozygote sable en 25% driekleur.
4) sable met zwart-wit factor x driekleur met zwart-wit factor. We zien dan 25% sables met tri-factor, 25% driekleur, 25% sable met zwart-wit factor en 25% driekleur met zwart-wit factor.
Nu met de merle factor erbij:
5) driekleur met zwart-wit factor x blue merle = 25% blue merle, 25% driekleur, 25% blue merle met zwart-wit factor en 25% driekleur met zwart-wit factor.
6) zwart-wit x bi blue = 50% bi blue en 50% zwart-wit.
We plaatsen de factors die de pups krijgen altijd in de dominantie volgorde, dus daarom zie je in dit tabelletje niet asat mM staan, maar atas Mm.
Nu we weten hoe de kleuren ontstaan en welke dominantieregels er zijn, kunnen we met het zogenaamde "schaakbord" gaan uitrekenen wat we in onze werpkist kunnen verwachten als we bepaalde kleurcombinaties doen.
1) Laten we eerst 2 homozygote sables kruisen:
De reu levert 2x een ay gen aan en zo ook de teef.
De pups krijgen in dit geval zowel van de vader als de moeder het ay gen.
Dus...... alle pups worden homozygoot sable.
2) Nu gaan we een homozygote sable reu en een homozygote driekleur teef kruisen.
Uit deze combinatie mogen we 100% sables verwachten die allen de driekleur factor dragen
3) 2x een heterozygote sable (dark sable of sable met tri-factor). We zien hier 25% homozygote sables, 50 % heterozygote sable en 25% driekleur.
4) sable met zwart-wit factor x driekleur met zwart-wit factor. We zien dan 25% sables met tri-factor, 25% driekleur, 25% sable met zwart-wit factor en 25% driekleur met zwart-wit factor.
Nu met de merle factor erbij:
5) driekleur met zwart-wit factor x blue merle = 25% blue merle, 25% driekleur, 25% blue merle met zwart-wit factor en 25% driekleur met zwart-wit factor.
6) zwart-wit x bi blue = 50% bi blue en 50% zwart-wit.
We plaatsen de factors die de pups krijgen altijd in de dominantie volgorde, dus daarom zie je in dit tabelletje niet asat mM staan, maar atas Mm.
Voor diegenen die geen zin hebben in al dit gepuzzel, hieronder een uiteenzetting van wat de verschillende combinaties je kunnen opleveren:
Driekleur = driekleur Tri-factor = driekleur factor.
Sable x Sable = 100 % sable
Sable x Driekleur = 100% Sable met tri-factor
Sable met tri-factor x Sable = 50% Sable met tri-factor en 50% Sable
Sable x Zwart-Wit = 100% Sable met zwart-wit-factor
Sable met zwart-wit-factor x Zwart-Wit = 50% sable met zwart-wit-factor en 50% Zwart-Wit
Sable met tri-factor x Zwart-Wit = 50% Sable met zwart-wit-factor en 50% Driekleur met zwart-wit-factor
Sable x Blue-Merle = 100% Sable met tri-factor, waarvan 50% Sable-merle
Sable met tri-factor x Blue merle = 50% Sable met tri-factor, 25% Tri-Colour en 25% Blue Merle, waarvan 50% Sable-merle
Sable met tri-factor x Bi-Blue = 50% Sable met zwart-wit-factor, waarvan 50% Sable-merle kan zijn
50% Driekleur met de zwart-wit-factor, waarvan 50% Blue Merle kan zijn.
Driekleur = driekleur Tri-factor = driekleur factor.
Sable x Sable = 100 % sable
Sable x Driekleur = 100% Sable met tri-factor
Sable met tri-factor x Sable = 50% Sable met tri-factor en 50% Sable
Sable x Zwart-Wit = 100% Sable met zwart-wit-factor
Sable met zwart-wit-factor x Zwart-Wit = 50% sable met zwart-wit-factor en 50% Zwart-Wit
Sable met tri-factor x Zwart-Wit = 50% Sable met zwart-wit-factor en 50% Driekleur met zwart-wit-factor
Sable x Blue-Merle = 100% Sable met tri-factor, waarvan 50% Sable-merle
Sable met tri-factor x Blue merle = 50% Sable met tri-factor, 25% Tri-Colour en 25% Blue Merle, waarvan 50% Sable-merle
Sable met tri-factor x Bi-Blue = 50% Sable met zwart-wit-factor, waarvan 50% Sable-merle kan zijn
50% Driekleur met de zwart-wit-factor, waarvan 50% Blue Merle kan zijn.
Driekleur x Driekleur = 100% Driekleur
Driekleur x Zwart-Wit = 100% Driekleur met de zwart-wit-factor
Driekleur met zwart-wit-factor x Zwart-Wit = 50% Driekleur met zwart-wit-factor en 50% Zwart-Wit
Zwart-wit x Zwart-Wit = 100% Zwart-wit
Blue-Merle x Driekleur = 50% Driekleur en 50% Blue-Merle
Blue Merle x Zwart-Wit = 50% Blue-Merle en 50% driekleur allen met de Zwart-Wit factor
Blue-Merle met Zwart-Wit factor x Zwart-Wit = 25% Blue-Merle met zw-factor, 25% bi-blue, 25% zwart-wit, 25% driekleur met zw-factor.
Blue-Merle x Blue-Merle = 25% Driekleur, 50% Blue-Merle en 25% Full-Merle
Het moge duidelijk zijn dat alle combinaties die geen 100% gelijke nakomelingen opleveren een kansberekening is!
Dat geldt ook voor het geslacht (wat door de REU wordt bepaald!).
In principe heb je 50% kans op teefjes en 50% kans op reutjes, maar de kans dat je een heel nest reuen krijgt
(terwijl je zo graag een teefje wilt !!!) is natuurlijk altijd aanwezig.
Je zou dus makkelijk een heel nest Blue-Merles kunnen krijgen als je de combinatie Blue-Merle x Driekleur doet.
Of een heel nest Zwart-Wit als je de combinatie Driekleur met zwart-wit-factor x Zwart-Wit doet.
We krijgen dus alleen Blue Merle als één van beide ouders zelf ook een Blue Merle is. Combineren we twee driekleuren, die beiden uit een combinatie komen met een Blue-merle, zullen de pups van deze beide driekleuren toch echt allemaal driekleur zijn.
Alle combinaties die een kans op sable-merle hebben zijn in Nederland verboden. Er mag ook niet meer gefokt worden met Shelties die uit een combinatie zijn gekomen van Sable x Blue Merle. Dit omdat het bij deze Sable-Merles niet altijd zichtbaar is of zij nu wel of niet de Merle factor bij zich dragen. Het risico van Sable-Merle x Sable-Merle is hierdoor niet ondenkbaar
Driekleur x Zwart-Wit = 100% Driekleur met de zwart-wit-factor
Driekleur met zwart-wit-factor x Zwart-Wit = 50% Driekleur met zwart-wit-factor en 50% Zwart-Wit
Zwart-wit x Zwart-Wit = 100% Zwart-wit
Blue-Merle x Driekleur = 50% Driekleur en 50% Blue-Merle
Blue Merle x Zwart-Wit = 50% Blue-Merle en 50% driekleur allen met de Zwart-Wit factor
Blue-Merle met Zwart-Wit factor x Zwart-Wit = 25% Blue-Merle met zw-factor, 25% bi-blue, 25% zwart-wit, 25% driekleur met zw-factor.
Blue-Merle x Blue-Merle = 25% Driekleur, 50% Blue-Merle en 25% Full-Merle
Het moge duidelijk zijn dat alle combinaties die geen 100% gelijke nakomelingen opleveren een kansberekening is!
Dat geldt ook voor het geslacht (wat door de REU wordt bepaald!).
In principe heb je 50% kans op teefjes en 50% kans op reutjes, maar de kans dat je een heel nest reuen krijgt
(terwijl je zo graag een teefje wilt !!!) is natuurlijk altijd aanwezig.
Je zou dus makkelijk een heel nest Blue-Merles kunnen krijgen als je de combinatie Blue-Merle x Driekleur doet.
Of een heel nest Zwart-Wit als je de combinatie Driekleur met zwart-wit-factor x Zwart-Wit doet.
We krijgen dus alleen Blue Merle als één van beide ouders zelf ook een Blue Merle is. Combineren we twee driekleuren, die beiden uit een combinatie komen met een Blue-merle, zullen de pups van deze beide driekleuren toch echt allemaal driekleur zijn.
Alle combinaties die een kans op sable-merle hebben zijn in Nederland verboden. Er mag ook niet meer gefokt worden met Shelties die uit een combinatie zijn gekomen van Sable x Blue Merle. Dit omdat het bij deze Sable-Merles niet altijd zichtbaar is of zij nu wel of niet de Merle factor bij zich dragen. Het risico van Sable-Merle x Sable-Merle is hierdoor niet ondenkbaar